تابلو برق چیست؟ چه کاربردهایی دارد؟ انواع تابلو برق کدام است؟

اولین گام، آشنایی با سیستم‌های سیم کشی و همچنین مسائل مربوط به برق در مصارف خانگی و صنعتی با این سوال آغاز می شود که تابلو برق چیست؟ احتمالا شما هم تا کنون صندوق‌های بزرگ با علامت خطر را در گوشه و کنار شهر و یا در ابعاد کوچکتر در ورودی آپارتمان‌های بزرگ و امثال آن دیده‌اید.

در تعریف عامه و ساده باید بگوییم این صندوق‌ها همان تابلو برق مورد نظر ما هستند، اما در نگاهی عمیق‌تر و دقیق‌تر باید گفت این تابلوها انواع و کاربرد مختلفی دارند که در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به آن بپردازیم.

تابلو برق چیست؟ انواع تابلو برق کدام است؟ چه کاربردهایی دارد؟

در تعریف دقیق تابلو برق، باید بگوییم این وسیله یک محفظه برای سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی است که لوازمی مثل کلیدها، فیوزها، رله‌ها، کنترلرها، قطع کننده‌ها، ترانسفورماتورهای جریان پتانسیل و همچنین نمایشگرهای مختلف روی آن نصب می شود. تابلوهای برق از نظر ولتاژ به ۳ دسته تقسیم می شوند:

1. تابلو برق LV (فشار شعیف): ولتاژ تابلو برق‌های فشار ضعیف (Low Voltage)، کمتر از ۱۰۰۰ ولت دارند. مثل: تابلو برق ساختمانی.
2. تابلو برق MV (فشار متوسط): ولتاژ تابلو برق‌های فشار متوسط (Medium Voltage)، بین ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت است. مثل: برخی تابلو برق های صنعتی.
3. تابلو برق HV (فشار قوی): تابلو برق‌های فشار قوی (High Voltage)، ولتاژ بالاتری نسبت به تابلو برق فشار متوسط دارند. مثل: تابلو برق های اتاق کنترل.

البته باید گفت تابلوهای برق از نظر شکل ظاهری، طرز قرارگیری، محل نصب و کاربرد نیز انواع گوناگونی دارند، اما اصولا بیشترین نوع طبقه بندی آنها به صورت ولتاژ صورت میگیرد. عکس زیر، مربوط به یک تابلو برق LV میباشد:

نمونه تابلو برق

در مورد کاربردهای تابلو برق، باید گفت در این وسیله از تجهیزاتی استفاده شده است که وسایل الکترونیکی را در مقابل خطرهایی مثل نوسانات جریان برق، افزایش یا کاهش ولتاژ و سایر شوک‌های الکتریکی محافظت می کنند.

برای این که نظارت صحیحی بر تجهیزات الکترونیکی صورت گیرد، در تابلوهای برق، از نمایشگرها استفاده می شود که معمولا نمایش میزان جریان، توان الکتریکی، فرکانس‌ها و ولتاژ در هر لحظه توسط این دستگاه صورت میگیرد.

کاربرد دیگر تابلوی حضور قطع کننده‌هاست، که بیشتر برای ایمنی کاربران از آنها استفاده می شود، در صورتی که موارد ایمنی در کاربرد وسایل برقی به هر دلیلی رعایت نشود ممکن است خطرآفرین باشند، در صورت بروز حادثه می توان برای قطع سریع برق از قطع کننده‌ها استفاده کرد. یکی دیگر از کاربردهای تابلوی برق، کنترل شدت جریان، فرکانس و ولتاژ است از مهم‌ترین وظایف یک تابلو برق خوب و استاندارد است.

مونتاژ تابلو برق، چگونه انجام می شود؟

همانطور که اشاره کردیم، تابلوی برق، شامل قطعات بسیاری است و برای مونتاژ یا اسمبل کردن تابلو توزیع برق باید تمام این قطعات را شناخته و کاربرد آن را بدانید، با فرض اینکه شما این اطلاعات را به صورت کامل می دانید اشاره گذرایی به مونتاژ آن خواهیم داشت.

در گام اول باید بدانید تابلوی برق مونتاژی قرار است چه کاربردی داشته باشد و بنابر کاربرد خاص آن قطعات مخصوص را در اسمبل کردن به کار گیرید اما برای مونتاژ یک مجموعه از قواعد کلی وجود دارد که به شرح زیر است:

این تابلوها معمولا از ورق‌های آلیاژی شماره ۱ ، ۱.۵ ، ۲ برای بدنه خارجی و صفحه مونتاژ و شماره ۱ جهت حفاظ داخلی تولید می شوند. در حالت استاندارد تابلو اینورتر باید دارایip ۵۴  باشد. برای اینکه از نفوذ احتمالی آب به داخل تابلو جلوگیری شود، محل خارجی بسته شدن درب تابلو باید با زاویه ۹۰ درجه خم شود.

استفاده از لاستیک مخصوص جهت جلوگیری از نفوذ احتمالی گرد و غبار یا رطوبت الزامی است. درصورتی که تابلو را برای فضای باز استفاده میکنید باید حتما سقف شیب دار برای روزهای بارانی و یا ریزش احتمالی آب و لبه برگردان برای آن طراحی شود.

محل ورودی و خروجی کابل اصلی به تابلو، میتواند از قسمت پایین، کنار و یا بالای تابلو تعبیه شود، اما جهت جلوگیری از ورود گردوغبار، رطوبت و جانورانی مثل موش و مارمولک و یا حشرات بزرگ بهتر است از صفحه گلند استفاده شود.

نکته مهم دیگر آن است که تمام تجهیزات و قطعات باید دارای لیبل نام باشند، تمام تجهیزات و قطعات داخل نیز باید مطابق با نقشه انتخاب و تهیه شوند. تمامی تجهیزات باید روی سینی تابلو طبق شرایط استاندارد در کاتالوگ مربوطه نصب شوند.

بسیار خب با دانستن این نکات مهم شما می توانید با استفاده از قطعاتی که در اختیار دارید و با توجه به این که تابلو برق چیست و چه کاربردی دارد آن را مطابق با نقشه‌ای که در اختیارتان قرار میدهند مونتاژ کنید.

وظیفه تابلو برق چیست؟

اگر بخواهیم به صورت دقیق شرح دهیم وظیفه تابلو برق با توجه به نوع و کاربرد آن مشخص می شود. بنابراین اگر بخواهیم این وظیفه را بر حسب ولتاژ هر تابلو برق مشخص کنیم می توان گفت به صورت زیر است:

• تابلو برق‌های ولتاژ پایین یا LV: این نوع تابلوبرق‌ها تا ۱ کیلو ولت ولتاژ دارند، شامل قطع کننده، کلید، جدا کننده‌ها و فیوزهای HRC، قطع کننده مدار زمین و MCB می شود، وظیفه این تابلو برق حفاضت از سیستم‌هایی با ولتاژ پایین است.
• تابلو برق‌های ولتاژ متوسط یا MV: این تابلوها ولتاژی بین ۳ تا ۳۶ کیلوولت دارند، وظیفه آن قطع جریان در شرایط اضطراری است، صرف نظر از اینکه چه نوع CB در سیستم آن به کار رفته باشد. وظایف عمده آن را می توان به صورت روشن و خاموش کردن کلید جریان، قطع جریان اتصال کوتاه، تغییر جریان خازنی، تغییر جریان قیاسی و … تعریف کرد.
• تابلو برق‌های ولتاژ بالا یا HV: این تابلوها با ولتاژ بالای ۳۶ کیلوولت کار میکنند، وظیفه عمده آن استفاده از CB‌های مطمئن جهت ایمنی سیستم است، چرا که در تابلوبرق‌های ولتاژ بالا کمتر عملیات خاموشی و تغییر اتفاق می افتد و در اکثر اوقات قطع کننده‌ها روشن گذاشته می شوند.

استفاده از اینورتر تابلو برق توزیع به شما کمک میکند تا جریان DC را به جریان AC تبدیل کنید. بنابراین استفاده از اینورتر به شما امکان می دهد تا خروجی را توسط تقویت کننده‌ها به سطح ولتاژ و فرکانس دلخواه تغییر دهید.

تابلو سنجش برق، کارایی‌های آن

تابلوهای سنجش برق همانطور که از نامشان پیداست برای سنجش میزان بار جریان مورد استفاده قرار میگیرند، این تابلوها انواع و کاربردهای گوناگونی دارند، برای مثال تابلوی کنتور برق خانگی یکی از انواع تابلوهای سنجش برق است، نمونه بسیار معروف و شناخته شده آن نیز تابلو برق شالتر است.

این تابلوها معمولا در طبقه بندی تابلوهای فشار ضعیف قرار میگیرند و همان تابلوهایی هستند که در خیابان بین تیرهای چراغ برق قرار میگیرند، تابلوی شالتر شامل قطعاتی مثل کلید ورودی، کیلدهای فیوزگردان به همراه کنتور و دیتا لاگر و یک فیدر روشنایی هستند. از دیگر انواع تابلوهای سنجش برق می توان به تابلوهای دیماندی، سیباکن و کنتوری اشاره کرد.

چگونه تابلو برق ایزوله داشته باشیم؟

اگر تا اینجای این مطلب متوجه شده‌اید که تابلو برق چیست، نوبت به معرفی نوع دیگری از تابلو برق فرا می‌رسد. در این بخش شما را با تابلو برق ایزوله و کاربردهای آن آشنا میکنیم.

باید بگوییم مهمترین کاربرد تابلو برق‌های ایزوله حفاظت کاربران در مقابل شوک‌های احتمالی و یا برق گرفتگی کاربران است، بیشتر این گونه تابلوها محیط‌های پررفت و آمد یا بیمارستان‌ها استفاده می شوند، به خصوص در بخش‌های ویژه‌ای مثل اتاق عمل یا ICU کاربرد دارند.

کاربردهای دیگری چون جلوگیری از انتقال مولفه‌های DC، کاهش تاثیر اصابت صاعقه و امثال نیز از جمله نقش‌های استفاده از تابلو برق ایزوله است. در حقیقت جریان الکتریسته  ایزوله، عدم برق گرفتگی کاربران را در پی دارد، این به آن معناست که اگر شخصی به صورت اتفاقی با یکی از سیم‌های تغذیه‌ای تماس  پیدا کند، جریان بسیار کمی از بدن فرد عبور می کند، قسمت‌های اصلی تابلو برق ایزوله ترانس ایزوله، مانتیور LIM و پنل فیوزها هستند.

مهمترین بخش تابلوی ایزوله ترانس آن است، این ترانس ایزوله در حقیقت یک ترانسفورماتور از نوع یک به یک است، که در آن تعداد دورهای سیم پیچ اولیه و ثانویه با هم برابر است، این به آن معناست که تغییر ولتاژ و جریان در آن وجود ندارد، در واقع هر ولتاژ و جریانی که در سمت اولیه ترانس وارد شود همان مقدار در سمت ثانویه تحویل می شود.

بین این ترانسفورماتورهای اولیه و ثانویه تماس فیزیکی وجود ندارد و القای بار صورت میگیرد، کار اصلی ترانس یک به یک در این سیستم حذف ارتباط آن با زمین است، یعنی در قسمت ثانویه سیسیتم فاز و نول وجود نخواهد داشت. در حقیقت باید گفت ترانس ایزوله با جدا کردن نول از زمین باعث می شود در اثر عبور جریان نشتی شوک الکتریکی به کاربر یا بیمار وارد نشود.

یکی از بخش‌های مهم دیگر تابلو برق ایزوله دستگاه LIM است، این دستگاه به صورت مداوم ایزولاسیون مدار را بررسی میکند، طریقه فعالیت آن هم به این صورت است که در صورت بروز خطا در سیستم، جریانی که در اتصال کوتاه از سیستم میگذرد را حساب کرده و اگر این جریان از حدنصابی که برای LIM تعریف شده است بیشتر باشد، به کاربر هشدار خواهد داد.

در آخر باید بگوییم استفاده و مونتاژ تابلو برق شامل اصول دقیقی از جمله شناخت کامل قطعات و تجهیزات به کار رفته در تابلو، شناخت دقیق انواع تابلو برق و کاربردهای آن، توانایی بازخوانی نقشه دقیق وایرینگ تابلو برق که در حقیقت همان سیم کشی‌های داخلی و خارجی آن است و همچنین شناخت دقیق از علم مهندسی و طراحی سیستم‌های برقی است.