اولین گام، آشنایی با سیستمهای سیم کشی و همچنین مسائل مربوط به برق در مصارف خانگی و صنعتی با این سوال آغاز می شود که تابلو برق چیست؟ احتمالا شما هم تا کنون صندوقهای بزرگ با علامت خطر را در گوشه و کنار شهر و یا در ابعاد کوچکتر در ورودی آپارتمانهای بزرگ و امثال آن دیدهاید.
در تعریف عامه و ساده باید بگوییم این صندوقها همان تابلو برق مورد نظر ما هستند، اما در نگاهی عمیقتر و دقیقتر باید گفت این تابلوها انواع و کاربرد مختلفی دارند که در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به آن بپردازیم.
برای گوش کردن به پادکست صوتی این مطلب از فایل زیر استفاده نمایید.
تابلو برق چیست؟
در تعریف دقیق تابلو برق، باید بگوییم این وسیله یک محفظه برای سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی است که لوازمی مثل کلیدها، فیوزها، رلهها، کنترلرها، قطع کنندهها، ترانسفورماتورهای جریان پتانسیل و همچنین نمایشگرهای مختلف روی آن نصب می شود. تابلوهای برق از نظر ولتاژ به ۳ دسته تقسیم می شوند:
- تابلو برق LV (فشار شعیف): ولتاژ تابلو برقهای فشار ضعیف (Low Voltage)، کمتر از ۱۰۰۰ ولت دارند. مثل: تابلو برق ساختمانی.
- تابلو برق MV (فشار متوسط): ولتاژ تابلو برقهای فشار متوسط (Medium Voltage)، بین ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت است. مثل: برخی تابلو برق های صنعتی.
- تابلو برق HV (فشار قوی): تابلو برقهای فشار قوی (High Voltage)، ولتاژ بالاتری نسبت به تابلو برق فشار متوسط دارند. مثل: تابلو برق های اتاق کنترل.
البته باید گفت تابلوهای برق از نظر شکل ظاهری، طرز قرارگیری، محل نصب و کاربرد نیز انواع گوناگونی دارند، اما اصولا بیشترین نوع طبقه بندی آنها به صورت ولتاژ صورت میگیرد.
کاربرد تابلو برق
در مورد کاربردهای تابلو برق، باید گفت در این وسیله از تجهیزاتی استفاده شده است که وسایل الکترونیکی را در مقابل خطرهایی مثل نوسانات جریان برق، افزایش یا کاهش ولتاژ و سایر شوکهای الکتریکی محافظت می کنند.
برای این که نظارت صحیحی بر تجهیزات الکترونیکی صورت گیرد، در تابلوهای برق، از نمایشگرها استفاده می شود که معمولا نمایش میزان جریان، توان الکتریکی، فرکانسها و ولتاژ در هر لحظه توسط این دستگاه صورت میگیرد.
کاربرد دیگر تابلوی حضور قطع کنندههاست، که بیشتر برای ایمنی کاربران از آنها استفاده می شود، در صورتی که موارد ایمنی در کاربرد وسایل برقی به هر دلیلی رعایت نشود ممکن است خطرآفرین باشند، در صورت بروز حادثه می توان برای قطع سریع برق از قطع کنندهها استفاده کرد. یکی دیگر از کاربردهای تابلوی برق، کنترل شدت جریان، فرکانس و ولتاژ است از مهمترین وظایف یک تابلو برق خوب و استاندارد است.
مونتاژ تابلو برق، چگونه انجام می شود؟
همانطور که اشاره کردیم، تابلوی برق، شامل قطعات بسیاری است و برای مونتاژ یا اسمبل کردن تابلو توزیع برق باید تمام این قطعات را شناخته و کاربرد آن را بدانید، با فرض اینکه شما این اطلاعات را به صورت کامل می دانید اشاره گذرایی به مونتاژ آن خواهیم داشت.
در گام اول باید بدانید تابلوی برق مونتاژی قرار است چه کاربردی داشته باشد و بنابر کاربرد خاص آن قطعات مخصوص را در اسمبل کردن به کار گیرید اما برای مونتاژ یک مجموعه از قواعد کلی وجود دارد که به شرح زیر است:
این تابلوها معمولا از ورقهای آلیاژی شماره ۱ ، ۱.۵ ، ۲ برای بدنه خارجی و صفحه مونتاژ و شماره ۱ جهت حفاظ داخلی تولید می شوند. در حالت استاندارد تابلو اینورتر باید دارایip ۵۴ باشد. برای اینکه از نفوذ احتمالی آب به داخل تابلو جلوگیری شود، محل خارجی بسته شدن درب تابلو باید با زاویه ۹۰ درجه خم شود.
استفاده از لاستیک مخصوص جهت جلوگیری از نفوذ احتمالی گرد و غبار یا رطوبت الزامی است. درصورتی که تابلو را برای فضای باز استفاده میکنید باید حتما سقف شیب دار برای روزهای بارانی و یا ریزش احتمالی آب و لبه برگردان برای آن طراحی شود.
محل ورودی و خروجی کابل اصلی به تابلو، میتواند از قسمت پایین، کنار و یا بالای تابلو تعبیه شود، اما جهت جلوگیری از ورود گردوغبار، رطوبت و جانورانی مثل موش و مارمولک و یا حشرات بزرگ بهتر است از صفحه گلند استفاده شود.
نکته مهم دیگر آن است که تمام تجهیزات و قطعات باید دارای لیبل نام باشند، تمام تجهیزات و قطعات داخل نیز باید مطابق با نقشه انتخاب و تهیه شوند. تمامی تجهیزات باید روی سینی تابلو طبق شرایط استاندارد در کاتالوگ مربوطه نصب شوند.
بسیار خب با دانستن این نکات مهم شما می توانید با استفاده از قطعاتی که در اختیار دارید و با توجه به این که تابلو برق چیست و چه کاربردی دارد آن را مطابق با نقشهای که در اختیارتان قرار میدهند مونتاژ کنید.
وظیفه تابلو برق چیست؟
اگر بخواهیم به صورت دقیق شرح دهیم وظیفه تابلو برق با توجه به نوع و کاربرد آن مشخص می شود. بنابراین اگر بخواهیم این وظیفه را بر حسب ولتاژ هر تابلو برق مشخص کنیم می توان گفت به صورت زیر است:
- تابلو برقهای ولتاژ پایین یا LV: این نوع تابلوبرقها تا ۱ کیلو ولت ولتاژ دارند، شامل قطع کننده، کلید، جدا کنندهها و فیوزهای HRC، قطع کننده مدار زمین و MCB می شود، وظیفه این تابلو برق حفاضت از سیستمهایی با ولتاژ پایین است.
- تابلو برقهای ولتاژ متوسط یا MV: این تابلوها ولتاژی بین ۳ تا ۳۶ کیلوولت دارند، وظیفه آن قطع جریان در شرایط اضطراری است، صرف نظر از اینکه چه نوع CB در سیستم آن به کار رفته باشد. وظایف عمده آن را می توان به صورت روشن و خاموش کردن کلید جریان، قطع جریان اتصال کوتاه، تغییر جریان خازنی، تغییر جریان قیاسی و … تعریف کرد.
- تابلو برقهای ولتاژ بالا یا HV: این تابلوها با ولتاژ بالای ۳۶ کیلوولت کار میکنند، وظیفه عمده آن استفاده از CBهای مطمئن جهت ایمنی سیستم است، چرا که در تابلوبرقهای ولتاژ بالا کمتر عملیات خاموشی و تغییر اتفاق می افتد و در اکثر اوقات قطع کنندهها روشن گذاشته می شوند.
استفاده از اینورتر تابلو برق توزیع به شما کمک میکند تا جریان DC را به جریان AC تبدیل کنید. بنابراین استفاده از اینورتر به شما امکان می دهد تا خروجی را توسط تقویت کنندهها به سطح ولتاژ و فرکانس دلخواه تغییر دهید.
تابلو سنجش برق، کاراییهای آن
تابلوهای سنجش برق همانطور که از نامشان پیداست برای سنجش میزان بار جریان مورد استفاده قرار میگیرند، این تابلوها انواع و کاربردهای گوناگونی دارند، برای مثال تابلوی کنتور برق خانگی یکی از انواع تابلوهای سنجش برق است، نمونه بسیار معروف و شناخته شده آن نیز تابلو برق شالتر است.
این تابلوها معمولا در طبقه بندی تابلوهای فشار ضعیف قرار میگیرند و همان تابلوهایی هستند که در خیابان بین تیرهای چراغ برق قرار میگیرند، تابلوی شالتر شامل قطعاتی مثل کلید ورودی، کیلدهای فیوزگردان به همراه کنتور و دیتا لاگر و یک فیدر روشنایی هستند. از دیگر انواع تابلوهای سنجش برق می توان به تابلوهای دیماندی، سیباکن و کنتوری اشاره کرد.
چگونه تابلو برق ایزوله داشته باشیم؟
اگر تا اینجای این مطلب متوجه شدهاید که تابلو برق چیست، نوبت به معرفی نوع دیگری از تابلو برق فرا میرسد. در این بخش شما را با تابلو برق ایزوله و کاربردهای آن آشنا میکنیم.
باید بگوییم مهمترین کاربرد تابلو برقهای ایزوله حفاظت کاربران در مقابل شوکهای احتمالی و یا برق گرفتگی کاربران است، بیشتر این گونه تابلوها محیطهای پررفت و آمد یا بیمارستانها استفاده می شوند، به خصوص در بخشهای ویژهای مثل اتاق عمل یا ICU کاربرد دارند.
کاربردهای دیگری چون جلوگیری از انتقال مولفههای DC، کاهش تاثیر اصابت صاعقه و امثال نیز از جمله نقشهای استفاده از تابلو برق ایزوله است. در حقیقت جریان الکتریسته ایزوله، عدم برق گرفتگی کاربران را در پی دارد، این به آن معناست که اگر شخصی به صورت اتفاقی با یکی از سیمهای تغذیهای تماس پیدا کند، جریان بسیار کمی از بدن فرد عبور می کند، قسمتهای اصلی تابلو برق ایزوله ترانس ایزوله، مانتیور LIM و پنل فیوزها هستند.
مهمترین بخش تابلوی ایزوله ترانس آن است، این ترانس ایزوله در حقیقت یک ترانسفورماتور از نوع یک به یک است، که در آن تعداد دورهای سیم پیچ اولیه و ثانویه با هم برابر است، این به آن معناست که تغییر ولتاژ و جریان در آن وجود ندارد، در واقع هر ولتاژ و جریانی که در سمت اولیه ترانس وارد شود همان مقدار در سمت ثانویه تحویل می شود.
بین این ترانسفورماتورهای اولیه و ثانویه تماس فیزیکی وجود ندارد و القای بار صورت میگیرد، کار اصلی ترانس یک به یک در این سیستم حذف ارتباط آن با زمین است، یعنی در قسمت ثانویه سیسیتم فاز و نول وجود نخواهد داشت. در حقیقت باید گفت ترانس ایزوله با جدا کردن نول از زمین باعث می شود در اثر عبور جریان نشتی شوک الکتریکی به کاربر یا بیمار وارد نشود.
یکی از بخشهای مهم دیگر تابلو برق ایزوله دستگاه LIM است، این دستگاه به صورت مداوم ایزولاسیون مدار را بررسی میکند، طریقه فعالیت آن هم به این صورت است که در صورت بروز خطا در سیستم، جریانی که در اتصال کوتاه از سیستم میگذرد را حساب کرده و اگر این جریان از حدنصابی که برای LIM تعریف شده است بیشتر باشد، به کاربر هشدار خواهد داد.
در آخر باید بگوییم استفاده و مونتاژ تابلو برق شامل اصول دقیقی از جمله شناخت کامل قطعات و تجهیزات به کار رفته در تابلو، شناخت دقیق انواع تابلو برق و کاربردهای آن، توانایی بازخوانی نقشه دقیق وایرینگ تابلو برق که در حقیقت همان سیم کشیهای داخلی و خارجی آن است و همچنین شناخت دقیق از علم مهندسی و طراحی سیستمهای برقی است.
چند نمونه از تابلو برق
نمونههایی از تابلو برق که میتوانیم نام ببریم عبارتند از:
- تابلو برق کنتوری
- تابلو برق دیماندی
- تابلو برق عمومی
- تابلو برق بانک خازنی
- تابلو سیواکن
- تابلو رایزر
- تابلو برق ماینینگ
- و …
اینها فقط نمونه ای از تابلو برق بودند. در انتها، امیدواریم به پاسخ سوال “تابلو برق چیست؟” و “انواع تابلو برق کدام است؟” رسیده باشید.
تابلو برق جعبه یا محفظهای است که به صورت فلزی و برخی اوقات غیر فلزی طراحی میشود که به جهت نصب و سیم کشی تجهیزات الکترونیکی استفاده میشوند. تابلو برق شامل کلیدها، فیوزها، قطعات کنترلی و حفاظتی بوده و علاوه بر موارد گفته شده دارای نمایشگرهایی به جهت نمایش ولتاژ، فرکانس، جریان، توان و غیره است که تمامی این بخشها بر روی تابلو برق نصب میگردد. تابلوهای برق ذکر شده میتوانند از وارد شدن شوکهای الکتریکی به کاربرانی که با این تجهیزات سر و کار دارند در برابر عوامل محیطی محافظت کنند.
در خصوص انواع تابلوهای برق میتوان به این مورد اشاره کرد که از نظر ولتاژ این نوع تابلوها به ۲ دسته تقسیم میشوند: LV و MV که هریک دارای سطوح مختلف از نظر زیرساخت ولتاژ هستند. تابلوهای نوع LV زیر ۱۰۰۰ ولت و تابلوهای نوع MV بین ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت طراحی و ساخته میشوند.
راهنمای خرید تابلو برق
در گذشته به دلیل مشکل در نصب نادرست تجهیزات برقی، خطرات و عوامل بسیاری همچون اتصالات کوتاه در تجهیزات الکتریکی و در نهایت خرابی در بخشهای مختلف رخ میداد. به همین دلیل افراد تصمیم گرفتند به جهت ایمنی بیشتر از تابلوهای برق استفاده کنند که دارای محفظهای بسته بود و تجهیزات برقی و الکترونیکی با قرار گرفتن درون این محفظهها از اتصالات و یا قرارگیری در معرض عوامل محیطی نیز در امان میماندند.
در داخل تمامی تابلوهای برق از ریلهای مخصوصی به جهت قرارگیری کلیدهای مینیاتوری و سایر تجهیزات استفاده شده است که وجود این تجهیزات درون تابلوهای برق میتواند از تجهیزات برقی در برابر شوکهای الکتریکی به میزان بسیار بالایی جلوگیری کند. در حال حاضر میتوان تابلوهای برق را در تمامی ساختمانهای مسکونی و غیر مسکونی به صورت پلاستیکی و یا فلزی مشاهده کرد که وظیفه آن کنترل دستی و اتوماتیک توزیع برق بین تجهیزات الکتریکی محل مورد نظر است.
تابلوهای برق به طور کلی در دو نوع روکار و توکار طراحی میشوند و قابل نصب در داخل ساختمان و یا خارج ساختمان یعنی حیاط ساختمان هستند به گونهای که میتوان بدون نگرانی بابت شرایط آب و هوایی آنها را داخل حیاط نصب کرد.
آشنایی با کنتور برق و وظیفه آن
یکی از انواع تابلوهای برق که در داخل تمامی ساختمانها وجود دارد و در حالت معمول نزدیک به درب ورودی ساختمان نصب میشود، کنتور برق است. کابل اصلی برق که از طرف اداره برق و گذر از تیر چراغ برق وارد ساختمان میشود باید از کنتور برق عبور کند و در صورت چند طبقه بودن ساختمان باید برق وارد شده بین واحدهای مختلف تقسیم شود.
اندازه این تابلوهای برق به تعداد واحدهای یک ساختمان بستگی دارد به عنوان مثال ساختمانی که ۱۰ واحد داشته باشد باید تابلو برق آن شامل ۱۰ کنتور برق برای هر واحد باشد و یک کنتور عمومی نیز داخل آن نصب شود. این تابلوهای برق به ۳ بخش اصلی تقسیم میشوند: ورودی، کنتورها و خروجی. بخش ورودی برای کابلهای اصلی ورودی از تیر چراغ برق به تابلو برق طراحی شده، بخش کنتورها متعطق به نصب هر کنتور بوده و در نهایت بخش خروجی برای فیوزهای مینیاتوری خروجی از تابلو برق طراحی شده است.
معرفی اجزای تابلو برق صنعتی و ساختمانی
تابلوهای برق انواع مختلفی دارد که هر یک دارای متریال مخصوص به خود است اما به طور کلی متریال موجود در تمامی تابلوهای برق شامل موارد زیر است:
- کیس یا بدنه: قسمت فلزی که تجهیزات تابلو برق درون آن قرار میگیرد.
- ریل تابلو برق: بر روی این ریل قطعات و ترمینالها و پی ال سیها نصب میشود.
- کلید: به جهت قطع و وصل کردن یک مدار در مسیر از کلید استفاده میشود.
- بی متال: در صورتی که عبور جریان زیاد باشد از بی متال برای قطع مدار استفاده میشود.
- قطع کننده مدار: با کمک این قطعه میتوان تحت هر شرایطی مدار را قطع کرد.
- تجهیزات اندازه گیری: جهت اندازه گیری میزان افزایش جریان و پتانسیل در تابلو برق از تجهیزات اندازه گیری استفاده میکنند.
- فیوز: به جهت جلوگیری از افزایش جریان و یا قطع مدار تحت شرایط ذکر شده استفاده میشود.
- رله: رلهها در تابلو برق وظیفه تشخیص خطا و در نهایت ارسال سیگنال فرمان به قطع کننده را دارند.
- کلید مینیاتوری: این کلید از مدار الکترونیکی در برابر جریان برق غیرمجاز و یا بیش از جریان تعریف شده برای مدار محافظت کرده تا آسیبی به بخشهای دیگر وارد نشود.
- کنتاکتور: جهت کنترل مدار از راه دور از کنتاکتور در تابلو برق استفاده میشود.
- کولر تابلو برق: جهت خنک سازی درون تابلو برق از فن و یا کولر استفاده میشود تا از گرم شدن بیش از حد تجهیزات جلوگیری شود.
- سیمهای ارتباطی: برقراری ارتباطات در تابلو برق توسط عناصر هادی و یا سیم وکابل برقرار میشود که از جمله قطعات مهم تابلوهای برق به شمار میروند.
- کولر تابلو برق: به تجهیزاتی از تابلو برق که باعث خنکسازی آن میشود تجهیزات کولر تابلو برق میگویند.
اگر از تابلو برق بی کیفیت استفاده شود چه اتفاقاتی رخ میدهد؟
همانطور که متوجه شدید تابلو برق از جمله اصلیترین بخشها در هر ساختمان به شمار میرود و به همین دلیل کیفیت بالای آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. حال تصور کنید خرید تابلو برق بی کیفیت میتواند چه خسارات و آسیبهایی برای شما به همراه آورد. در زیر به برخی از این مسائل اشاره میکنیم:
- شناسایی نادرست خطا: زمانی که یکی از اجزای اصلی تابلو برق به دلایلی همچون قیمت پایین و یا هر دلیل دیگری نتواند به درستی خطای ایجاد شده در برق را شناسایی کند در این صورت ممکن است به قسمتهای مختلف تابلو برق آسیب وارد شود و برق ساختمان منجر به اتصالی و خرابی شود.
- آسیب به سایر اجزای تابلو برق: زمانی که یک سیم و یا مینیاتوری و هر قطعه دیگر دچار آسیب شود ممکن است برق قسمتی از ساختمان قطع شود و در صورتی که این آسیب جدیتر شود احتمال آسیب به بخشهای دیگر نیز وجود خواهد داشت.
- آسیب به لوازم برقی: زمانی که فیوز برق و یا یک کلید به درستی کار نکند احتمال اتصالی آن وجود دارد و برخی از وسایل برقی به دلیل نبود محافظ برق ممکن است در این صورت منجر به خرابی شوند.
- احتمال آتش گرفتگی: در بدترین حالت ممکن زمانی که از یک تابلو برق بی کیفیت با قطعات نامناسب استفاده شود زمانی که فشار برق وارده به تجهیزات تابلو برق بیش از اندازه باشد ممکن است اجزای موجود در تابلو برق نتوانند به درستی عمل کرده و در نهایت منجر به جرقه و در نهایت آتش سوزی خواهد شد.
چرا باید هزینه بیشتری را صرف خرید تابلو برق با کیفیت کرد؟
در بخش قبل در خصوص برخی از مشکلاتی که به دلیل خرید تابلو برق بی کیفیت رخ میدهد برای شما صحبت کردیم و متوجه اهمیت خرید تابلو برق با کیفیت شدیم. تهیه یک تابلو برقی که دارای قیمت پایین باشد نشانه خوب بودن آن نیست، بلکه توجه به تجهیزات به کار رفته در تابلو برق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زمانی که قصد خرید تابلو برق را داشته باشید باید در وهله اول اطمینان حاصل کنید که تابلو برق مورد نظر دارای سیستم محافظتی باشد و بتواند در برابر شرایطی همچون ورود برق فشار بالا مقاوم بماند.
مورد بعد که باید در هنگام خرید تابلو برق با کیفیت به آن توجه کنید امکان شناسایی خطای تابلو برق مورد نظر است زیرا زمانی که تابلو برق نتواند متوجه قطعی مدار شود این مشکل میتواند به تمامی سیستم آسیب جدی وارد کند. در زمان خرید نیز باید به این نکته توجه کرد که برخی اوقات ممکن است به هر دلیلی سیگنالهای الکتریکی به درستی کار نکنند به همین دلیل باید تابلو برق دارای قابلیت کنترل دستی باشد تا بتوان از بروز حوادث جلوگیری کرد و این مشکل توسط اپراتور با سرعت بالا مدیریت شود.
در نهایت نیز باید به قیمت تابلو برق توجه کنید، خرید یک تابلو برق بی کیفیت میتواند خسارات جبران ناپذیری را برای شما به همراه داشته باشد در حالی که با مقداری هزینه بیشتر میتوانید تابلو برق با کیفیت را متناسب با شرایط در نظر داشته و با کیفیتی به مراتب بالاتر خریداری کنید تا از آسیبهای احتمالی جلوگیری کنید.
شما میتوانید خرید تجهیزات برق ساختمانی را از سایت شکوه صنعت انجام دهید.
سوالات متداول:
شماره بدنه کنتور برق کجاست؟
معمولاً در صفحه پشت کنتور برق و بالای بارکد آن، شماره بدنه کنتور برق نوشته شده است. این شماره با No. مشخص میشود.
کولر تابلو برق چیست؟
کولر تابلو برق تجهیزاتی هستند که اجزای داخلی تابلو برق را خنک میکنند.
switchgear چیست؟
switchgear یا تابلو برق محفظهای فلزی است که تمام فیوزها، کلیدهای حفاظتی و تجیهزات کنترلی سیستمهای برق ساختمان و صنعت درون آن قرار دارد.
خیلی ممنون.
فقط چطور میشه تابلو برق رو نصب کرد؟ این رو آموزش میدید؟
این که مقاله “تابلو برق چیست؟” بود، ولی امیدوارم در یک مقاله دیگه، آموزش نصب تابلو برق رو هم قرار بدید.
بله. این مقاله ما به این پرداختیم که “تابلو برق به چه معناست و انواع آن کدام است؟”
در مقالات آینده، آموزش خواهیم داد که نحوه نصب تابلو برق چگونه است.
خوشحالیم که مورد استقبال شما قرار گرفته.
خیلی کامل بود. مرسی ازتون. فقط اینکه من نمیدونم انواع تابلو برق چی هستن؟ تابلو برق همین جعبه های فلزی هست که در پارکینگ ساختمان قرار میگیره؟ اونها چه نوع تابلو برقی هستن؟
واقعا خوشحالیم که مقاله “تابلو برق چیست؟” مورد پسند شما بوده.
همونطور که توضیح داده شد، تابلو برق، بر اساس فاکتورهای مختلفی دستهبندی میشود. هر دستهبندی هم انواع مختلفی دارد. به طور کلی، انواع تابلو برق، بر اساس ولتاژ به ۳ دسته بندی زیر، تقسیم میشه:
تابلو برقی که معمولا در پارکینگ ساختمانها قرار میگیره، تابلو برق کنتوری هست.
ممنونم. خیلی عالی بود و کامل توضیح داده شده بود. فقط ممنون میشم بیشتر در مورد کاربردهای تابلو برق توضیح بدید.
بله حتما. بزودی اضافه میشه به این مقاله.