به هر طریقی که با محیط‌های صنعتی و تجهیزات برقی ارتباط داشته باشید، شناخت استاندارد رنگ سیم های برق یک ضرورت است. در واقع رنگ پوشش هر سیم، مثل شناسنامه آن عمل می‌کند. اگر در مدار، استاندارد رنگ سیم های برق رعایت شده باشد، شناخت عملکرد هر سیم در مدار کار ساده‌ای خواهد بود. سیمهای فاز، اغلب در رنگ‌های سیاه، قرمز و آبی، سیم نول، سفید و ارت هم اغلب به رنگ سبز/زرد به کار می‌رود.
در ادامه این نوشته از شکوه صنعت در یک طبقه‌بندی کامل‌تر، راجع به انواع دیگر سیم‌ها توضیح می‌دهیم.
معنی رنگ های سیم برق چیست؟
رنگ شیلد یا روپوش هر سیم، عملکرد و وظیفه‌اش در مدار را برای ما روشن می‌کند. اما هر رنگ سیم به چه معنا است؟ انواع مختلف سیم‌ها در چه رنگی به کار می‌روند؟ مسئله مهم این است که در ایران، رنگ سیمهای برق از استاندارد کاملاً یکسانی تبعیت نمی‌کند و بهتر است به راهنمای کد رنگ‌های استفاده شده در همان محل رجوع کنید. هرچند استاندارد رایج‌تری در ایران وجود دارد که مبنای ما در نوشتن این مطلب بوده است.
رنگ استاندارد سیم و کابل های تک رشته
طبقه‌بندی اصلی، به همین سیمهای تک رشته مربوط می‌شود؛ یعنی رنگ سیم فاز و نول و ارت. استاندارد رنگ سیم های برق برای این دسته از سیم‌ها، به شرح زیر است:
- سیم فاز: سیمهای فاز، وظیفه انتقال برق را دارند و در آن‌ها جریان وجود دارد. این دسته از سیم‌ها، خودشان به سه دسته فاز ۱، فاز ۲ و فاز ۳ تقسیم می‌شوند. فاز ۱ به رنگ سیاه، فاز ۲ قرمز و فاز ۳ آبی‌رنگ است.
- سیم نول: سیمهای نول، خنثی هستند و جریان برق ندارند. این دسته اغلب به رنگ‌های سفید یا خاکستری به کار می‌روند.
- سیم ارت: سیم ارت، نوعی از سیم است که مدار را به زمین وصل می‌کند و نقش محافظتی دارد. این سیم‌ها اغلب به صورت ترکیبی از رنگ‌های سبز و زرد ساخته می‌شوند.
پس به طور خلاصه، یک سیم سیاه، قرمز و آبی، سیم فاز است و باید مراقب باشید چون در آن جریان برق وجود دارد. یک سیم سفید یا خاکستری سیم نول است که جریان را به مولد مدار برمی‌گرداند. یک سیم دو رنگی سبز و زرد هم یک سیم ارت است که برای حفظ ایمنی، می‌تواند جریان مدار را به زمین منتقل کند.
رنگ استاندارد کابل های دو رشته
کابلهای دو رشته‌ای، شامل دو رشته سیم مجزا از هم هستند که ترکیب سیمهای فاز و نول را در ساخت آن‌ها مشاهده می‌کنیم. نکته اصلی این است که وقتی سیم‌ها ترکیب می‌شوند تا کابل دو رشته‌ای بسازند، رنگ‌ها معنای قبلی‌شان را از دست می‌دهند.
- سیم فاز اغلب با رنگ سیاه (یا قرمز)
- سیم نول اغلب با رنگ آبی (یا سبز یا زرد)
برای آشنایی بیشتر با انواع کابل و تفاوت آن با سیم، می‌توانید مقاله مربوط به تفاوت سیم و کابل را مطالعه کنید.
رنگ استاندارد کابلهای سه رشته
کابلهای سه رشته‌ای یا سه فاز، از سه سیم مجزا تشکیل می‌شوند. باز هم باید طبقه‌بندی اولیه درمورد سیمهای تک رشته را فراموش کنیم.
- سیم فاز ۱ به رنگ قرمز
- سیم فاز ۲ به رنگ‌های سبز یا زرد
- سیم نول (مثل کابلهای دو رشته‌ای) به رنگ آبی
رنگ استاندارد کابل های چهار رشته
در کابلهای چهار رشته‌ای، سه سیم فاز و یک سیم نول داریم که با توجه به رنگ، قابل تشخیص هستند.
- سیم فاز ۱ به رنگ سیاه
- سیم فاز ۲ به رنگ قرمز
- سیم فاز ۳ به رنگ بنفش
- سیم فاز نول به رنگ زرد
هر چه تعداد رشته‌های کابل بیشتر می‌شود، شناخت دقیق سیم‌ها بر اساس رنگ برای تفکیکشان، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
رنگ استاندارد کابل های پنج رشته
کابلهای پنج رشته‌ای از ۵ سیم با ۵ رنگ متفاوت تشکیل شد‌ه‌اند ولی اغلب قانون خاصی درباره کد رنگ‌ها تبعیت نمی‌کنند. اغلب رنگ‌های سفید، قرمز، مشکی، بنفش و زرد در این دسته از کابل دیده می‌شوند؛ ولی ممکن است با سیم قهوه‌ای‌رنگ هم مواجه شوید. توصیه می‌شود در این باره حتماً استاندارد رنگ سیم های برق مربوط به همان مدار را در نظر بگیرید.
سیم های AC
در یک طبقه‌بندی دیگر، سیم‌ها به دو دسته AC و DC تقسیم می‌شوند. سیمهای AC خود در دو دسته ولتاژ متفاوت و با کاربردهای کاملاً متفاوتی وجود دارند.
- سیم برق AC ولتاژ ۲۴۰/۲۰۸/۱۲۰ در مدارهای خانگی: رنگ‌های مشابه طبقه‌بندی ذکر شده درباره سیمهای تک‌رشته‌ای
- سیم برق AC ولتاژ ۴۸۰/۲۷۷ در مدارهای صنعتی: سیم فاز ۱ قهوه‌ای، فاز ۲ نارنجی، فاز ۳ زرد، نول خاکستری و ارت ترکیبی از سبز و زرد
سیم های DC
سیم های DCسیمهای DC کمی متفاوت‌تر از بقیه هستند. این سیم‌ها مخصوص هدایت جریان برق خورشیدی هستند. رنگ بندی سیم ها در استاندارد DC شامل دسته‌بندی فاز و نول نمی‌شود؛ بلکه به سه شکل مثبت، منفی و زمین تقسیم می‌شود. پس درباره این گروه از سیم‌ها، رنگ سیم مثبت و منفی طبق استاندارد رنگ سیم های برق تعیین می‌شود.
- سیم مثبت (غیر زمین) به رنگ قرمز
- سیم منفی (غیر زمین) به رنگ سیاه
- سیم زمین به رنگ سفید یا خاکستری
اهمیت رنگ بندی استاندارد سیم ها
وجود یک سیستم استاندارد برای رنگ سیمهای برق، مزایای فراوانی دارد. همان‌طور که گفتیم، متأسفانه در کشور ما توجه کاملی به این موضوع وجود ندارد. در زمان خرید سیم و کابل، هنگام نصب سیم‌ها، برای تعمیرات و مواردی از این قبیل، آشنایی با استاندارد رنگ سیم های برق اهمیت زیادی دارد.
خصوصاً در محیط‌های صنعتی و برای خرید کابل فشارقوی، پایبندی جدی‌تری به این اصول نیاز است. رعایت رنگ‌بندی استاندارد در به کار بردن سیم‌ها، مزایای زیادی دارد. در ادامه به ۳ مزیت مهم رعایت رنگ استاندارد سیم‌ها اشاره می‌کنیم:
- واضح بودن نوع سیم‌ها برای کمک به روند تعمیرات و نگهداری
- جلوگیری از آسیب‌های احتمالی در اثر عدم شناخت وظیفه سیم در مدار
- کمک به مستندسازی و تهیه نقشه مدار
مطلب مرتبط: سیم افشان چیست؟
کلام آخر
همان‌طور که دیدید، سیستم‌های مختلفی برای استانداردسازی رنگ سیمهای برق وجود دارد. حتی اگر از بهترین برند های سیم و کابل استفاده شود ولی بر اساس سیستم رنگ‌بندی عمل نکنیم، با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد. اغلب سیمهای فاز در رنگ‌های سیاه، قرمز و آبی، سیمهای نول به رنگ‌های سفید و خاکستری و سیم ارت به رنگ سبز و زرد به کار می‌روند.
البته در کشور ما استاندارد قطعی و همگانی وجود ندارد؛ مخصوصاً درباره سیمهای تک رشته که به صورت تک‌رنگ سیاه به کار می‌روند. بهتر است در مواجهه با هر مدار، درباره استاندارد رنگ سیم های برق مختص به همان مدار پرس‌وجو کنید. امیدواریم مطالب گفته شده در این موضوع و همچنین رعایت اصول صنعتی، به ایمنی و آگاهی شما کمک کند. در صورتی که به اطلاعات بیشتر برای خرید سیم و کابل نیاز دارید می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
به‌طور کلی رنگ‌های استاندارد در سیم‌ها کدامند؟
به‌طور کلی هشت رنگ استاندارد برای سیم‌ها وجود دارد: سفید-سبز، سبز، سفید-نارنجی، آبی، سفید-آبی، نارنجی، قهوه‌ای و سفید-قهوه‌ای.
چرا باید با رنگ‌های استاندارد سیم ها آشنا شویم؟
استفاده از استاندارد رنگ‌های سیم، به برق‌کاران کمک می‌کند تا به راحتی بتوانند سیمهای مختلف را شناسایی کنند و به درستی به هم متصل کنند و سرعت آن‌ها حین سیم‌کشی و تعمیرات بالاتر برود.
